- شماره: ۲۹
- ویژه‌نامه: سوزن‌زدگی‌های تصادفی (Needle Stick Injuries) – اپیدمیولوژی، ریسک‌های بالینی و پروتکل‌های پیشگیری و درمان ⚠️💉
- پزشک معالج: دکتر میثم ضرغامی
سوزن‌زدگی‌های تصادفی یا Needle Stick Injuries از مهم‌ترین مخاطرات شغلی در حوزه سلامت به شمار می‌روند و پتانسیل انتقال بیماری‌های ویروسی خطرناکی همچون هپاتیت B (HBV)، هپاتیت C (HCV) و ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) را دارند. این شماره از هفته‌نامه به بررسی ابعاد بالینی، اپیدمیولوژی، فاکتورهای خطر و مداخلات پیشگیرانه و درمانی این آسیب‌ها از منظر تخصصی می‌پردازد.
تعریف و اپیدمیولوژی سوزن‌زدگی‌ها
سوزن‌زدگی به تماس ناخواسته و اغلب اتفاقی با ابزار نوک‌تیز آلوده از جمله سرسوزن، اسکالپل یا سایر ابزارهای تزریقی گفته می‌شود که منجر به ورود مستقیم عوامل پاتوژن به سیستم خونی می‌گردد.
بر اساس گزارش WHO، سالانه بیش از ۲ میلیون مورد تماس شغلی با سوزن آلوده در کارکنان سلامت رخ می‌دهد که حدود ۳۷٪ از موارد هپاتیت B، ۳۹٪ از موارد هپاتیت C و ۴.۴٪ از موارد HIV شغلی به این نوع تماس‌ها نسبت داده می‌شود.
ریسک‌های بالینی و پیامدها
مهم‌ترین عوامل پاتوژن منتقل‌شونده از طریق سوزن‌زدگی عبارت‌اند از:
- HBV (ویروس هپاتیت B): دارای بالاترین میزان انتقال (۳۰٪) در صورت عدم ایمن‌سازی قبلی.
- HCV (ویروس هپاتیت C): انتقال در حدود ۱.۸٪ از تماس‌ها.
- HIV: ریسک انتقال پایین‌تر (۰.۳٪)، اما با پیامدهای شدید.
علاوه بر پیامدهای فیزیولوژیک، آثار روانی این اتفاق شامل اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب ناشی از ترس ابتلا نیز شایع هستند.
گروه‌های پرخطر
پزشکان، پرستاران، دندان‌پزشکان و تکنسین‌های اتاق عمل
کارکنان آزمایشگاه‌های تشخیصی
متخصصان آرایش و خدمات تتو
نیروهای خدمات و حمل پسماندهای بیمارستانی
پروتکل‌های واکنش سریع پس از مواجهه
- شست‌وشوی سریع محل آسیب با آب و صابون غیرآنتی‌سپتیک
- عدم فشار دادن یا تحریک موضع آسیب
- ثبت حادثه و گزارش به واحد کنترل عفونت بیمارستانی
- انجام آزمایش‌های اولیه (HBsAg، HCV Ab، HIV Ab) از فرد منبع و فرد آسیب‌دیده
- در صورت لزوم، آغاز پروفیلاکسی دارویی HIV (PEP) طی حداکثر ۲ ساعت پس از تماس
- بررسی وضعیت واکسیناسیون هپاتیت B و تزریق ایمونوگلوبولین در صورت عدم ایمنی
اقدامات پیشگیرانه
✔ استفاده از تجهیزات تزریقی ایمن (safety-engineered devices)
✔ آموزش مداوم کارکنان در زمینه standard precautions
✔ دفع اصولی سرسوزن و اجتناب از بازپوشانی (recapping) 🚫
✔ واکسیناسیون کامل علیه هپاتیت B برای کلیه کارکنان در معرض
✔ نظارت منظم بر رعایت پروتکل‌های کنترل عفونت
جمع‌بندی علمی
سوزن‌زدگی‌ها گرچه جزو حوادث قابل پیشگیری‌اند، اما در صورت وقوع می‌توانند تبعات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند. دکتر میثم ضرغامی تأکید دارند که رعایت اقدامات محافظتی اولیه و اجرای پروتکل‌های بالینی پس از تماس، در کنترل ریسک انتقال عفونت و حفظ سلامت پرسنل درمانی نقش کلیدی ایفا می‌کند. ✅ 📞 کلینیک ماه زر – حامی سلامت حرفه‌ای شما در تمام سطوح مراقبت‌های بالینی
